Vlasi su potomci latinizovanog, ali starosedelačkog balkanskog stanovništva Rimskog Carstva. Izraz Vlah su stari Germani koristili da označe podanike Rimske Imperije. Ime je kasnije prihvaćeno u Vizantiji, Otomanskom Carstvu, kao i kod Slovena. Tokom vremena reducirano je na ostatke latinizovanog stanovništva Balkana. Pored ovog postoje još na desetine lokalnih imena kojima se naziva ova populacija, a izraz Vlah ima različita značenja, često pogrdna, u pojedinim sredinama (Trifon, 2011:14-15).
Vlasi sebe, međutim, zovu Armani, Rmani, Rumani –dakle, Romanima, Romejcima. Internacionalno se najviše koriste imena Vlasi i Aromani, Cincari. Aromani su oni koji su oblikovani grčkom kulturom i žive u prostoru severne Grčke, Albanije i Makedonije. Urbani Vlasi iz Makedonije, Srbije i jugo-zapadne Bugarske se nazivaju i Cincari, a oni iz Srbije insistiraju da se isključivo tako zovu. I na kraju, Vlasi koji su nekada živeli u zaleđu jadranske obale od Kotora do Velebita nazivani su u venecijanskoj tradiciji Morovlasi ili Morlaci, kao i Nigri Latini – dakle, Crni Vlasi (Praga, 1993:156-7, 200; Jiriček, 1962: 39-41).
Alberto Fortis ih je učinio evropskom kulturnom senzacijom u svom putopisu “Putovanje po Dalmaciji” u 1774 (Fortis, 2004: 5-33; Wolf, 2001). To se ime odomaćilo u Veneciji i Italiji, ali ne i kod domaćih Vlaha (Šarić, 2008: 64).
Kada su stari Sloveni počeli migracije ka Balkanu u šestom i sedmom veku, autohtona i pre-rimska, ali latinizovana populacija povukla se u utvrđene gradove na Jadranu ili pobegla u lanac dinarskih planina, kao i duboko na jug današnje Grčke, čak do Peloponeza. Razoreni su, međutim, i mnogi gradovi pa su se i urbani Romani osuli na ostrva ili pobegli u planine. Stara i novopridošla populacija obnovljenih gradova jadranskog (i albanskog) primorja se vremenom asimilovala u Slovene i početkom 16. veka izgubila svoj jezik i identitet. Drugi Vlasi, oni koji su pobegli u planine, brzo su pastoralizovali svoj način života sa transhumant stočarstvom kao glavnom ekonomijom, klansko-plemenskom strukturom (katuni) kao ključnom društvenom formom i (kasnije) pravoslavljem kao dominantnom religijom (Kazer, 2002:76-77).
U srednjevekovnim dokumentima nazivani su pastores romanorum (Praga, 1997: 166).
Slično važi i za albansku planinsko-pastoralnu populaciju. Kada su slovenske zajednice počele da grade svoje srednjevekovne države, Vlasi su postepeno prihvaćeni i tolerisani, ali su nastavili svoju paralelnu pastoralnu egzistenciju, institucionalizovanu putem tzv. “vlaških zakona”, dakle specifičnih pravnih i poreskih režima (Ćirković, 2004: 113-4).
Unutar njih postojala je i blaga podela rada na „ljude od oružja“ i „putnike“ (stočare i karavandžije). Otomanska osvajanja prema zapadu Balkana izazvala su dramatične migracije balkanskih Vlaha (i Slovena) ka Hrvatskoj, Bosni i Ugarskoj (15-17 vek).
Osmanlije su počele da koriste ove Vlahe (i Slovene) za vojni transport, ali i kao vojnike (akindžije, armatolozi, vojnuci). Austrija i Venecija delovale su slično i stvorile posebne vojne sastave uz granicu sa Osmanlijama. Prebegli Vlasi, Sloveni činili su jezgro ovih formacija kasnije nazvanih vojna granica (Roksandić, 2003: 73-88).
Izvor: http://xn--j1aat.xn--90a3ac/2022/04/10/ko-su-balkanski-vlasi/
Нема коментара:
Постави коментар